Helix-vzw, Art & Technics

Vzw Helix: 15 jaar zij aan zij met de kunstenaar

Toen Helix-vzw in 1997 in Gent werd opgericht zag de Vlaamse en Belgische kunstwereld er nog helemaal anders uit.

Een aantal grote museale spelers torenden boven het kunstenlandschap uit, het SMAK (toen nog Museum voor Hedendaagse Kunst Gent), het MuHKA, Bozar(toen nog PSK), … beschikten over eigen technisch personeel en ateliers.

Daarnaast bestond er op het vlak van de technische omkadering van de kunstenaars bijzonder weinig. De impact van de verdere professionalisering van de sector, die deels uitging van het nieuw cultuurbeleid, was pas later merkbaar.

Tegelijk steeg het internationale karakter van de Vlaamse kunstwereld dankzij de inbreng van kunstenaars als: Luc Tuymans, Jan Fabre, Wim Delvoye of Dirk Braeckman, om de bekendste te noemen.

Kort voor het kunstendecreet in 2002-2003, ontstonden een aantal bedrijfjes, die zich specialiseerden in de opbouw en technische realisatie van tentoonstellingen, vooral in de sfeer van de actuele kunst. Het kunstendecreet bleek belangrijk voor het uitwerken van het kunstenaarsstatuut en de officiële oprichting van Sociale Bureaus voor de Kunstenaars (SBK) in 2003, een soort interimkantoor voor de artistieke sector. Dit zorgde op haar beurt voor de uitbouw van het technische freelance werk, naast de bestaande ateliers van de musea en grote culturele instellingen.

Aanvankelijk werd Helix opgericht om in eigen beheer, kunstprojecten en tentoonstellingen op locatie te maken. Terzelfdertijd ontvingen we vragen om kunstenaars, en andere culturele organisaties of instellingen technisch bij te staan. In wezen zochten ze naar personeel voor de praktische op- en afbouw van tentoonstellingen.

In feite bleek dit een belangrijk hiaat te zijn in de kunstensector, zeker in een context van in situ projecten, waarbij kunst steeds meer het museum verliet. (Chambre D’Amis van Jan Hoet in 1986 doorbrak de dam).

Een aantal jaren stond Helix in voor techniek maar ook voor organisatorische coördinerende taken in verband met transport en kunstopbouw. Gaandeweg kwam daar een echt artistiek productieaspect bij: zoals b.v. ‘Object Reader’ voor CC Brugge in 1998 en als hoogtepunt ‘Station2Station’ in het kader van ‘Brugge 2002, Culturele Hoofdstad van Europa’ in samenwerking met CC Brugge met Michel Dewilde als hoofdcurator. Sindsdien combineert Helix haar technische knowhow, expertise in het maken en presenteren van kunst in nauwe samenspraak met de kunstenaar én het materieel uitvoeren en realiseren van deze werken op een veeleisend niveau. In functie van het project spreekt Helix de gewenste vakspecialisten aan om dit mee te helpen verwezenlijken.

In 2005 realiseerde Helix daarbij twee eigenzinnige locatieprojecten trouw aan haar oorspronkelijke opzet: Interface (voor de officiële sluiting van het Atomium) en Fast Forward (een 72 uur non-stop project in de Oude Kapel in Gent).

Een meer internationale aanpak op vlak van techniek kwam er met de mederealisatie aan ‘L’Ange de la Métamorphose’ van Jan Fabre in het Louvre in 2008. Naast talrijke tentoonstellingen voor Jan Fabre, in Antwerpen, Bregenz, Venetië, Bari, … ontwikkelde Helix nieuwe werken samen met Jan De Cock, Gert Robijns, Angelo Vermeulen (de man van de NASA Marsmissiesimulatie), Tamuraj, Koen De Decker (Kunstintegraties), Luc Van Soom, en vele minder bekende kunstenaars. Naast talrijke interventies voor musea zoals het SMAK, het MSK, het MSKA, het MuHKA, het MoMu, BOZAR, het CC Brugge, het CC Strombeek-Bever, Vrijstaat O, De Warande, privé galerijen, kunstverzamelaars en banken bleef Helix ook betrokken bij kunstprojecten op locatie over heel het land: Freestate, MMMechelen, Coup de Ville, Track, …

Niet onbelangrijk is eveneens het 10 jarige beheer tussen 2001 en 2012 van een zestal ateliers voor jonge kunstenaars in de voormalige textielververij TAE te Destelbergen bij Gent. Diverse kunstenaars zoals Johan Van Roy, Thomas Lerooy, Filip Metten, Gauthier Oushoorn, Rein Dufait, om de bekendste te noemen, hadden hier hun (eerste) ateliers.

Diverse experimentele projecten kregen vorm in de TAE-fabriek te Destelbergen: zo ontstond hier de samenwerking tussen de kunstenaar Steve Schepens en ‘metal’-groep KRUAGRE.

Dit atelierverhaal beklemtoont nog meer het omvattende ‘productie’ verhaal waar Helix steeds voor gestaan heeft.

Helix is altijd méér geweest dan louter een commercieel kunstbedrijf (dat verklaart ook de vzw structuur). Daarnaast blijft de vraag of de technisch artistieke activiteit, die een aantal van deze bedrijfjes waaronder Helix, uitoefenen, kan worden beschouwd als een volwaardige economische sector zoals dat bijvoorbeeld wel in de standenbouw en de decorbouw het geval is. Ondanks de professionalisering van het voorbije decennium, blijken deze bedrijfjes veel meer onderhevig aan factoren die buiten het strikt commerciële vallen of er zelfs tegengesteld aan zijn, dan het ‘gewone’ bedrijfsleven. In het eerste geval zijn aspecten als: de (artistieke) subjectiviteit, de ambachtelijke benadering, multidisciplinariteit, te lage lonen, ‘monopolisering’, maar ook het probleem van de opleiding. (er is slechts één opleiding tot ‘behoudsmedewerker’ in Gent), vaak determinerend.

De conclusie is dat de hedendaagse praktijk van de kunsttechniek zich in België, tot vandaag, gunstig heeft ontwikkeld maar nog niet is waar die moet zijn. Misschien moeten we deze bedrijfjes gewoon zien als een integraal onderdeel van de artistieke sector met zijn heel eigen specificiteit.

De laatste jaren legt Helix zich vaker toe op de wisselwerking van actuele kunst en erfgoed, zo begeleiden wij voor het MIAT, Gent, alles wat met de historische grafische afdeling te maken heeft.

In de toekomst wil Helix zich nog meer richten op artistiek grafische projecten in de brede zin, zoals steeds, zij aan zij met de kunstenaars.

Robin Boone

Oprichter en algemeen coördinator Helix-vzw

Juli 2012

Home

Helix-vzw Art & Technics, Opbouw & afbouw van tentoonstellingen | Art handling | Publieke kunst | Kunst & techniek | Advies | Schilderen

Vzw Helix: 15 jaar zij aan zij met de kunstenaar

Robin Boone